Industrie 4.0, ‘Smart Factories’, ‘Factories of the Future’, … hoe je de trend naar een doorgedreven digitalisatie in productieomgevingen ook noemt, het klinkt in elk geval veelbelovend!
Apparaten en machines wisselen via online communicatie data uit, artificiële intelligentie zorgt ervoor dat processen continu geoptimaliseerd worden en dat machines zichzelf gaan herstellen nog voordat ze uitvallen en robots werken in harmonie samen met operatoren.
Door deze doorgedreven digitalisatie en connectie van systemen via ‘Internet of Things’ (IoT) zien organisaties hun productiviteit en efficiëntie verhogen, de kost van het productieproces verlagen, kunnen ze flexibeler produceren, innovatieve producten aanbieden en zien ze een verbeterde kennisdeling en samenwerking doordat alle onderdelen van de productielijn in verbinding staan met elkaar.
Niets dan voordelen zou je denken en toch voelt nog maar de helft van de bedrijven in Vlaanderen zich klaar om met industrie 4.0 aan de slag te gaan (volgens een peiling van Flanders Make in 2022).
Het is dan ook een uitdaging op meerdere vlakken, niet in het minst om te midden van al de digitalisatiedrang en/of -druk de medewerkers op de vloer van bij de start te betrekken en mee te nemen in het verhaal. Een verhaal dat pas succesvol wordt als het samen geschreven wordt en vanuit een integrale bril opgebouwd wordt.
een integrale bril
Onze Wilde Zwanen Organisatiearchitecten zijn geen digitale experten die het pad naar een ‘Smart Factory’ voor je uittekenen, maar we zijn voor onze klanten wel een partner die het helikopterzicht bewaart, de verschillende ‘dots’ met elkaar verbindt, en zowel de cultuur- als de structuuraspecten van de organisatie en de impact hiervan op het digitalisatieproces tegen het licht houdt.
Het doorvoeren van een verregaande digitale transformatie is geen doel op zich. Het is een middel om een hoger liggend doel te realiseren. Het kan een strategie zijn om de arbeidskrapte het hoofd te bieden, om het werk werkbaarder te maken, om sneller te kunnen inspelen op veranderende noden van de klant, om competitief te blijven, ….
Dit brengt ons bij de eerste bouwsteen van elke organisatie: het kompas. In onze samenwerking met organisaties, onderzoeken we eerst en vooral in hoeverre er helderheid en scherpte is omtrent de missie, visie en strategie van de organisatie, het kernproces, de ambities of waanzinnig belangrijke doelen, de waarden en de leidende principes. Daar waar er nog ruis is, gaan we verdiepen en wordt er duidelijkheid gecreëerd. Al de bovenvermelde elementen samen vormen het kompas van de organisatie. Dit geheel is richtinggevend voor gans de organisatie en fungeert als houvast indien men even het noorden kwijt is. Geen overbodige luxe wanneer er een ingrijpende transformatie op de planning staat.
Een uitgewerkt kompas brengt meteen ook helderheid over het waarom van de digitale transformatie: “Wat willen we er juist mee bereiken, welke ‘problemen’ willen we hiermee oplossen?”
Daarnaast is ook het vooraf definiëren van leidende principes erg helpend bij het aanvatten van een digitalisatieproces. Door deze oefening wordt het o.a. duidelijk welk mensbeeld de organisatie erop nahoudt en welke impact dit zal hebben op een digitalisatieproces. De organisatie wordt uitgedaagd om stil te staan bij een aantal cruciale vragen en deze te toetsen aan de dagdagelijkse praktijk:
- “Vinden we de inbreng van onze operatoren belangrijk, hebben we de gewoonte hier ook expliciet naar te vragen en ernaar te luisteren?”
- “Hoe gaan we om met ‘weerstand’ in de organisatie?”
- “Op welke manier gaan we in gesprek met onze medewerkers, is er ruimte voor dialoog?”
- “Erkennen en waarderen we de kennis en ‘know-how’ van onze medewerkers op de vloer en pakken we deze mee in het transformatieproces?”
- “Durven we transparant zijn en open communiceren over onze plannen?”
- “Wat verstaan wij onder ‘betekenisvolle en uitdagende jobs?”, “In hoeverre vinden we dit belangrijk?”
- …
Op voorhand nadenken over deze vragen brengt eventuele hinderpalen al vroeg aan het licht. En het definiëren van principes die richting geven bij toekomstige dilemma’s, waar men onvermijdelijk zal tegenaan lopen, brengt duidelijkheid, rust en vertrouwen in de organisatie. Vooral als er medewerkers vanuit verschillende afdelingen hebben meegewerkt aan de totstandkoming van deze leidende principes en het ganse kompas. Onderschat de waarde van een participatieve aanpak niet! Het gaat hierbij niet alleen over het creëren van buy-in maar vooral ook over het verzamelen en inzetten van de wijsheid die in alle geledingen van de organisatie aanwezig is, om tot een beter ‘eindresultaat’ te komen. Meer over het definiëren van leidende principes vind je op onze Copyleft pagina.
Het opmaken van een Kompas is één ding, het Consistent, Consequent, Continu en in Connectie toepassen is nog iets anders. Hiervoor hebben we leiderschap nodig, in eerste instantie van de directie en de leidinggevenden, die het kompas uitdragen en voorleven, maar ook van elke individuele medewerker. Een nieuwe manier van werken aanleren, nieuwe tools leren gebruiken, de controle deels uit handen geven, moeilijke discussies voeren, op zoek gaan naar de wijsheid achter weerstand, … het vraagt geduld, volharding en een aanzienlijke dosis (zelf)leiderschap. Zoals bij elke ingrijpende verandering, zal het ‘oude’ nog een tijdje blijven ‘trekken’. Sterk leiderschap en een helder kompas stellen je in staat om met de neuzen in dezelfde richting te blijven bewegen.
Industrie 4.0 gaat voornamelijk over het gebruik van het IoT om systemen, machines, processen met elkaar te connecteren en onderling data te laten uitwisselen die dan op een slimme manier gebruikt wordt om verbeteringen door te voeren, voorspellingen te doen, etc. Mogelijks is de huidige organisatiestructuur, de manier waarop het werk gedeeld en verdeeld is, hier niet op afgestemd. De systemen praten dan misschien wel met elkaar en er komt een schat aan waardevolle data uit, maar de mensen zitten nog steeds in aparte silo’s, met een beperkte beslissingsbevoegdheid en een beperkt zicht op het proces. Hierdoor is er niemand in staat en/of gemandateerd om beslissingen te nemen of wijzigingen door te voeren op basis van deze data. Iedereen blijft in het ‘hokjesdenken’ en de toegevoegde waarde van de geconnecteerde systemen wordt niet gezien of niet ingezet. Let wel, dit zegt niets over de medewerkers maar alles over de organisatiestructuur. Als we het werk organiseren in silo’s, is het ‘hokjesdenken’ een automatisch gevolg. Wil je de samenwerking, autonomie en beslissingsbevoegdheid op de werkvloer verhogen, wat ook nodig is om de ROI van de digitale transformatie te realiseren, kijk dan zeker ook naar de organisatiestructuur. Als deze een hinderpaal vormt voor wat je wil bereiken, ga dan eerst hiermee aan de slag!
Als het kompas, het leiderschap en de organisatiestructuur afgestemd zijn op het digitalisatietraject komen we bij de individuele competenties van de medewerkers die nodig zijn om in de sterk doorgedreven gedigitaliseerde omgeving te kunnen werken en ook bij de vaardigheden nodig om mogelijks in een nieuw samengesteld team nieuwe verantwoordelijkheden te kunnen opnemen en de gezamenlijke doelstellingen te kunnen realiseren. Er dient dus voldoende ondersteuning te zijn voor de medewerkers, in moeite én in tijd, om dit verandertraject door te gaan, de nieuwe manier van werken aan te leren, mogelijks een nieuwe ‘mindset’ te ontwikkelen. Hierbij steeds rekening houdend met de aanwezige talenten, voorkeuren en ambities. Er is nood aan nieuwe rollen en andere rollen komen te vervallen. Een mooie maar ook uitdagende gelegenheid om samen met de medewerkers de ‘puzzel’ te (her)leggen. We schuiven graag de Fleximatrix naar voor als handige tool om je hierbij te helpen.
het gaat dus om de context
Zoals we al zeiden, we zijn geen ‘digi-experts’ maar we zijn wel expert in het ontwerpen en ontwikkelen van een organisatiecontext die een evolutie naar industrie 4.0 mogelijk maakt, ondersteunt en omarmt. Met onze integrale bril koppelen we mensgericht organiseren aan digitale transformatie.
Getuige hiervan o.a. onze samenwerking met Agristo NV, een wereldspeler in de productie van diepgevroren aardappelproducten, die inzet op groei, innovatie en duurzaamheid en volop met industrie 4.0 aan de slag gegaan is.
Onze organisatiearchitecten staan klaar om de andere helft van de bedrijven in Vlaanderen (en daarbuiten) te begeleiden en ondersteunen naar een ‘future proof’ organisatiestructuur en -cultuur zodat dat alvast geen hinderpaal meer vormt om industrie 4.0 succesvol te implementeren!